CELIAKIA

by dietolog
Szacuje się, że celiakia, zwana też chorobą trzewnądotyka co setnego Polaka. Nie jest to schorzenie wieku dziecięcego, które mija po kilku latach stosowania diety bezglutenowej. Tak jak inne choroby autoimmunologiczne, u których podłoża leżą zaburzenia pracy układu odpornościowego, celiakia towarzyszy choremu przez całe życie. U osób, które mają do niej predyspozycje genetyczne, może ujawnić się w każdym wieku. Jednak najczęściej jest rozpoznawana pomiędzy 30. a 50. rokiem życia, dwa razy częściej u kobiet niż u mężczyzn.
Celiakia, co to takiego?
Celiakia (choroba trzewna) to trwająca całe życie immunologiczna choroba o podłożu genetycznym, charakteryzująca się nietolerancją glutenu, białka zapasowego zawartego w zbożach. Gluten jest białkiem rozpuszczalnym nie w wodzie, tylko w alkoholu. Zawiera go pszenica w postaci gliadyny, żyto – sekaliny, jęczmienia – hordeiny i owies – aweniny. Zgodnie z zaleceniami Kodeksu Żywnościowego, dla ujednolicenia, wszystkie szkodliwe prolaminy określane są wspólnym terminem „gluten”. Działający toksycznie gluten prowadzi do zaniku kosmków jelita cienkiego, maleńkich wypustek błony śluzowej, które zwiększają jego powierzchnię i są odpowiedzialne za wchłanianie składników odżywczych. W efekcie toksycznego działania glutenu wchłanianie pokarmu jest upośledzone, co prowadzi do wystąpienia różnorodnych objawów klinicznych. Jedyną metodą leczenia celiakii jest stosowanie przez całe życie ścisłej diety bezglutenowej.
Objawy celiakii

Najczęstszymi objawami klasycznej postaci choroby trzewnej są biegunka, wzdęcia brzucha i chudnięcie. Jednak przebieg choroby może być bardzo różny, niektóre osoby mimo potwierdzonej badaniami celiakii nie mają zupełnie żadnych objawów, choroba jest utajona. W niektórych przypadkach mogą dominować objawy spoza przewodu
pokarmowego, należą do nich objawy neurologiczne (padaczka, neuropatia, ataksja), zaburzenia endokrynologiczne (zaburzenia miesiączkowania, niepłodność, impotencja), osteopenia, patologiczne złamania kości, obrzęki i zmiany skórne. Powoduje to, że niektórzy chorzy przez wiele lat nie mają postawionej odpowiedniej diagnozy. Celiakii nie można stwierdzić jedynie po symptomach i polepszeniu stanu zdrowia po wprowadzeniu diety bezglutenowej. Rozpoznanie choroby trzewnej opiera się na ocenie łącznie objawów, wyników badań serologicznych, badań histopatologicznych błony śluzowej jelita cienkiego oraz innych badań. Jeśli występuje podejrzenie celiakii, należy zgłosić się do poradni gastrologicznej, która dysponuje możliwością wykonania wszystkich badań w kierunku choroby trzewnej.

Celiakia czy alergia na gluten? To jest jakaś różnica?

Bardzo podobne do celiakii symptomy mogą dawać alergia i nadwrażliwość na gluten. Alergia, czyli uczulenie na gluten, występuje natychmiast, maksymalnie po 2–3 dniach. Chorobę sygnalizują wymioty, biegunka, pokrzywka, wodnisty katar, skurcz oskrzeli. Reakcje mogą być bardzo gwałtowne (anafilaksja). Nadwrażliwość na gluten dotyczy głównie osób dorosłych. Dominują objawy gastryczne: wzdęcia, bóle brzucha, biegunki. Mogą też wystąpić ból głowy, stawów, mięśni. Symptomy pojawiają się szybko, jak przy alergii. Chorobę można rozpoznać po wykluczeniu alergii na gluten i celiakii oraz poprawie samopoczucia po wyłączeniu z diety glutenu.

Dieta bezglutenowa – co to znaczy?

Jest to dieta eliminacyjna, w której zabronione jest spożywanie wyrobów zawierających pszenicę  i jej odmian (durum, kamut, orkisz), pszenżyto, jęczmień i owies. Dotyczy to nie tylko typowych produktów zbożowych, wówczas sprawa byłaby łatwa, wystarczyłoby uważać jedynie na pieczywo, czyli bułki, chleb, pumpernikiel, pieczywo chrupkie, bagietki czy chałkę, a także makarony, kasze (mazurska, jęczmienna, pęczak, manna) czy otręby. Dieta bezglutenowa nie jest taka łatwa w stosowaniu, tym bardziej że potrawy pochodzące ze zbóż zawierających gluten są podstawą tradycyjnej kuchni polskiej. Trzeba wykreślić z jadłospisu nie tylko oczywiste produkty zawierające gluten, lecz także uważać na te, w których gluten jest ukryty. Z dość nietypowych przykładów, gdzie większość
z nas nie podejrzewałaby tych produktów, ziarna zbóż glutenowych mogą być zawarte np. w napojach mlecznych fermentowanych czy w wędlinach, parówkach i produktach garmażeryjnych (w postaci kaszy czy grysu, w celu wypełnienia produktu). Należy uważać także na bułkę tartą w panierowanych wyrobach kulinarnych. W wielu produktach skrobie pochodzące ze zbóż glutenowych są stosowane jako „zagęszczacz”, należy czytać etykiety sosów, koncentratów obiadowych i jogurtów. Źródłem glutenu mogą być niektóre leki, przy produkcji których stosuje się mąkę, skrobię pszenną albo sam gluten np. jako składnik powłok albo substancja wypełniająca. U osoby chorej na celiakię, nawet jeśli ściśle przestrzega diety, przyjmowanie takiego leku może doprowadzić do ponownego pojawienia się objawów choroby.

Produkty bez glutenu

Dla osób z celiakią dostępnych jest obecnie na rynku wiele produktów bezglutenowych – mąka, makarony, ciastka, pieczywo czy słodycze. Oprócz produktów specjalnego przeznaczenia jest wiele produktów zawierających węglowodany złożone naturalnie bezglutenowych m.in. kukurydza, ryż, gryka, proso, sorgo i maniok – większość z nich charakteryzuje się wysoką wartością odżywczą i dobrymi walorami smakowymi. Szczególnie wartościowymi produktami bezglutenowymi są amarantus, kasza jaglana, kasza gryczana i ziarno quinoa (komosa ryżowa) – są one cennym źródłem białka, witamin z grupy B oraz składników mineralnych takich jak cynk, żelazo, magnez. Dietę warto też wzbogacić o suszone owoce, orzechy, ziarna słonecznika, sezamu czy pestki dyni, które dostarczą oprócz błonnika pokarmowego, jeszcze witamin i minerałów. Glutenu nie zawierają również owoce, warzywa, ziemniaki, mięso, ryby, mleko, jaja i tłuszcze. Urozmaicona dieta bezglutenowa, obfitująca w warzywa i owoce, pozwala na zminimalizowanie niedoborów witaminowo-mineralnych.

Choroba trzewna częściej może występować u osób z innymi chorobami, jak cukrzyca typu I, autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, zapalenie stawów, nadwrażliwość jelita grubego, nadpobudliwość i inne. Zapadalność na celiakię u chorych na cukrzycę typu I jest 50 razy większa niż w populacji ogólnej. Około 5% chorych cierpi równocześnie na nadczynność lub niedoczynność tarczycy.

Stop alergiom

Ostatnio dużo czasu poświęcam na poszukiwaniu rozwiązań dietetycznych dla różnych problemów zdrowotnych. Staram się czytać wiele pozycji i poznawać zagadnienia z różnych perspektyw. Ostatnio wpadła mi w ręce książka „STOP ALERGIOM” Beaty Peszko, która wnikliwie przygląda się rozmaitego rodzaju alergiom, w tym także glutenowi. Na pewno będę to tej pozycji wracać, gdy będę pisać o mleku i jego wpływie na zdrowie, a także jeśli będę chciała oczyścić organizm. Książka zawiera kilka wartościowych przepisów odtruwających organizm.

Książkę polecam wszystkim dbającym o zdrowie i równowagę organizmu. Warto przeczytać i wracać do tej pozycji. Tym bardziej jeśli dotyka Was (lub Wasze dzieci) alergia lub nietolerancja jakiegoś produktu.
Dla mnie jednym z bardziej wartościowych rozdziałów jest spis wszystkich dodatków do żywności wywołujących alergie. Składniki te opisane są dokładnie, a opis zawiera zarówno E-numer, nazwę substancji, do czego się jej używa i jakie efekty uboczne powoduje. Jak poczytacie, to zaczniecie unikać E dodatków. Jestem przekonana.
Nie myślcie sobie, że jestem dziką zwolenniczką diet bezglutenowych, jednak po lekturze kilku pozycji, coraz więcej widzę przyczyn chorób (szczególnie autoimmunologicznych) będących w ścisłym związku z dietą. Zdrowym ludziom wg mnie gluten nie szkodzi, jednak w niektórych schorzeniach należałoby go wykluczyć.

You may also like

6 komentarzy

marta JJ 25 maja, 2015 - 6:49 pm

Ciekawy i szeroki temat. Chętnie poczytam o tym więcej.

Odpowiedz
dietolog angelina ziembinska
dietolog 26 maja, 2015 - 7:40 am

zdarza się 🙂 dobrze, że to nie był negatywny komentarz (potrójny by mnie zmartwił), hehe

Odpowiedz
Marzena 29 maja, 2015 - 1:21 pm

Bardzo dobry tekst. Fachowy, można dużo się dowiedzieć.

Odpowiedz
Kamila 5 września, 2016 - 7:25 am

Świetny post 🙂 Zapraszam również do mnie po garść ciekawostek na temat diety bezglutenowej.

Odpowiedz
celiakia test 31 maja, 2017 - 10:13 am

Bardzo ciekawy post, najlepszym sposobem jest wykonanie badań na podstawie których można ułożyć idealną dietę

Odpowiedz
Milena 31 lipca, 2018 - 11:21 am

Ja również chętnie poczytam o tym, ponieważ niedawno po zrobieniu testów okazało się, że mam nietolerancję glutenu i muszę zmienić wszystkie nawyki żywieniowe, ponieważ wcześniej odżywiałam się bardzo niezdrowo.

Odpowiedz

Zostaw komentarz